بررسی تطبیقی علت غایی از دیدگاه ملا صدرا و علامه طباطبایی

اصل علت غایی از مباحث محوری در فلسفه اسلامی است و یکی از فروعات اصل علیت است. .این اصل از موارد اختلاف بین مادیون و الهیون می باشد و در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش آن، همواره میان این دو گروه چالش وجود داشته است، به همین دلیل پژوهش پیرامون این مسأله از اهمیت بسیاری برخوردار است. هدف از نگارش این رساله آن است که دیدگاه های ملاصدرا و علامه طباطبایی در خصوص علیت و به خصوص علت غایی و اشکالات وارد شده بر آن، مورد مقایسه و تطبیق قرار گیرد. این رساله از چهار فصل تشکیل شده که فصل اول به کلیات مسأله ی علیت و غایت، فصل دوم به غایت از نگاه ملاصدرا، فصل سوم به غایت از دیدگاه علامه طباطبایی و فصل چهارم به تطبیق و مقایسه ی دیدگاه های این دو فیلسوف پرداخته است. منکران علت غایی، غایت مندی در افعال خداوند، غایت مندی در طبیعت، غایت در افعال عبث و غایت در امور اتفاقی را مدنظر قرار داده و این چهار مسأله را به عنوان مبنای کار خود در جدال با فیلسوفان مسلمان قرار داده اند. ملاصدرا به عنوان بنیان گذار حکمت متعالیه، در خصوص علیت و علت غایی به تفصیل به بحث پرداخته و به اشکالات وارد شده از طرف منکران غایت به نحوی شایسته پاسخ داده است. علامه طباطبایی نیز با تبیینی دقیق، دیدگاه های منکران غایت را مورد نظر قرار داده و پاسخ هایی سودمند و قانع کننده به اشکالات وارد شده از طرف آن ها ارائه کرده است. دو فیلسوف مورد بحث ما، از لحاظ اندیشه فلسفی، دارای نقاط مشترک فراوانی می باشند و همین مسأله، مقایسه ی دیدگاه های آن ها را پیچیده تر کرده است، زیرا به ندرت می توان تفاوت هایی هرچند کوچک در دیدگاه های آن ها پیدا کرد. ما نیز در حد بضاعت خود کوشیده ایم به تبیین، تطبیق و مقایسه ی دیدگاه های این دو متفکر بزرگ بپردازیم.